راه اندازی تست NIPT در آزمایشگاه

تست NIPT (Non-Invasive Prenatal Testing) یک روش نوین و غیر تهاجمی برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی جنین است که از طریق نمونه خون مادر انجام می‌شود. در این تست، DNA آزاد جنین (cffDNA) که در خون مادر وجود دارد، مورد بررسی قرار می‌گیرد تا ناهنجاری‌های کروموزومی همچون تریزومی 21 (سندرم داون)، تریزومی 18 و تریزومی 13 تشخیص داده شود. مراحل راه‌اندازی و انجام این تست در آزمایشگاه به شرح زیر است: ابتدا نمونه خون مادر با استفاده از لوله‌های مخصوص جمع‌آوری می‌شود. این لوله‌ها طراحی شده‌اند تا از تخریب DNA درون خون جلوگیری کنند و کیفیت نمونه را حفظ کنند. سپس نمونه خون جمع‌آوری شده در سانتریفیوژ قرار می‌گیرد تا پلاسمای خون از سایر اجزا جدا شود. پلاسمای جدا شده حاوی cffDNA است. در مرحله بعد، از کیت‌های مخصوص استخراج DNA برای جداسازی cffDNA از پلاسمای خون استفاده می‌شود. این فرآیند باید با دقت انجام شود تا حداکثر مقدار DNA جنین استخراج گردد.

پس از استخراج DNA، نوبت به تکثیر بخش‌های خاصی از DNA با استفاده از دستگاه‌های PCR و دستگاه های Real-Time PCR می‌رسد. این مرحله برای افزایش کمیت DNA به اندازه کافی جهت تجزیه و تحلیل دقیق ضروری است. پس از تکثیر، DNA آماده شده وارد مرحله تعیین توالی می‌شود. در این مرحله از سیستم‌های NGS (Next Generation Sequencing) استفاده می‌شود. این سیستم‌ها قابلیت تعیین توالی دقیق و با جزئیات بالا را دارند و می‌توانند تغییرات کروموزومی را با دقت بالا شناسایی کنند. فرآیند تعیین توالی شامل آماده‌سازی کتابخانه (library preparation) از DNA و اجرای توالی‌یابی است. در نهایت، داده‌های به دست آمده از توالی‌یابی توسط نرم‌افزارهای بیوانفورماتیک تحلیل می‌شوند. این نرم‌افزارها با مقایسه توالی‌های به دست آمده با توالی‌های مرجع، ناهنجاری‌های کروموزومی را شناسایی می‌کنند و نتایج را به صورت گزارش تحویل می‌دهند. این گزارش شامل اطلاعاتی در مورد وجود یا عدم وجود ناهنجاری‌های کروموزومی خاص است.

محدوده آزمایش
در حالی که رایج ترین کاربرد NIPT برای غربالگری شرایط تریزومی مانند سندرم داون (تریزومی 21)، سندرم ادواردز (تریزومی 18) و سندرم پاتائو (تریزومی 13) است، دامنه آن شامل موارد زیر است: تجزیه و تحلیل کروموزوم جنسی: می‌تواند ناهنجاری‌هایی را در تعداد کروموزوم‌های جنسی، که شامل شرایطی مانند سندرم ترنر (45، X) و سندرم Klinefelter (47، XXY) می‌شود، شناسایی کند. ناهنجاری های کروموزومی اضافی: تست های پیشرفته NIPT می توانند ناهنجاری های کروموزومی اضافی فراتر از تریزومی های رایج را بررسی کنند. اختلالات ژنتیکی: برخی از تست های NIPT نیز می توانند اختلالات ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک یا آتروفی عضلانی نخاعی را، بسته به میزان تجزیه و تحلیل ژنتیکی انجام شده، شناسایی کنند.

آخرین اخبار در مورد آزمایش‌های NIPT

آخرین اخبار در مورد آزمایش‌های غیرتهاجمی پریناتال (NIPT) بسیار هیجان‌انگیز است. یک مطالعه‌ی بزرگ به نام SMART که توسط شرکت Natera انجام شده، نشان داده است که این آزمایش قادر به تشخیص سندرم حذفی 22q11.2 با دقت بالا و نرخ خطای کم است. این مطالعه که بزرگترین آزمایش بالینی پیش‌رونده NIPT بوده، شامل بیش از ۲۰۰۰۰ بیمار در ۲۱ مرکز پزشکی بین‌المللی بوده است. نتایج نشان می‌دهند که این آزمایش می‌تواند به طور مؤثری سندرم 22q11.2 را که شایع‌تر از سندرم داون در زنان جوان است، تشخیص دهد​ (Natera)​ بر این، یک مطالعه جدید منتشر شده در نشریه New England Journal of Medicine نشان می‌دهد که آزمایش‌های NIPT می‌توانند به صورت غیرتهاجمی بیماری‌های ژنتیکی را در جنین تشخیص دهند. این پیشرفت‌ها فرصت‌های جدیدی را برای تشخیص زودهنگام و دقیق این شرایط فراهم می‌کند، که می‌تواند به بهبود نتایج برای نوزادان کمک کند. همچ​ (ScienceDaily)​Natera اعلام کرده است که درخواست پیش‌نویس برای تأییدیه FDA را برای آزمایش Panorama NIPT خود ثبت کرده است. این اقدام نشان‌دهنده تعهد شرکت به پیشبرد استانداردهای مراقبت و افزایش دقت آزمایش‌های پریناتال است.

خانم های بارداری که این شرایط را دارند باید تست NIPT بدهند:

1. سن مادر: زنان باردار که در سن بالاتری هستند (معمولاً بالای 35 سال) ممکن است بیشتر در معرض خطر بارداری‌هایی با ناهنجاری‌های کروموزومی باشند.
2. سابقه خانوادگی: اگر سابقه ناهنجاری‌های ژنتیکی یا کروموزومی در خانواده وجود داشته باشد، پزشک ممکن است انجام این تست را توصیه کند.
3. نتایج غیرعادی از آزمایش‌های قبلی: اگر آزمایش‌های قبلی مانند سونوگرافی یا آزمایشات خون نشان‌دهنده احتمال وجود ناهنجاری باشند، پزشک ممکن است تست NIPT را پیشنهاد دهد. تست NIPT معمولاً از حدود هفته دهم بارداری به بعد انجام می‌شود، زیرا این زمان به میزان کافی DNA جنینی در خون مادر وجود دارد تا تست دقیق‌تری انجام شود. این تست می‌تواند ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون، سندرم ادواردز و سندرم پاتائو را تشخیص دهد و معمولاً بدون خطر برای جنین یا مادر است. استفاده از تست NIPT به عنوان بخشی از مراقبت‌های پیشگیرانه در دوران بارداری به شدت توصیه می‌شود، به ویژه در مواردی که خطر بالاتری برای ناهنجاری‌های کروموزومی وجود دارد.

مزایا و محدودیت ها

مزایا: NIPT بر خلاف آزمایش‌های تهاجمی، خطر سقط جنین ندارد. زودهنگام و دقیق: تشخیص زودهنگام با دقت بالا را برای شرایط رایج کروموزومی فراهم می کند و به والدین آینده کمک می کند تا زودتر تصمیم گیری آگاهانه داشته باشند. محدودیت ها: تشخیصی نیست: NIPT یک تست تشخیصی نیست، بلکه یک ابزار غربالگری است که برای نتایج قطعی نیاز به تایید توسط تست‌های تشخیصی مانند CVS یا آمنیوسنتز دارد. پوشش و هزینه: در حالی که به طور فزاینده ای تحت پوشش بیمه قرار می گیرد، NIPT می تواند گران باشد و ممکن است برای همه قابل دسترسی نباشد. نگرانی های اخلاقی: طیف گسترده ای از اطلاعات ژنتیکی موجود می تواند معضلات اخلاقی را ایجاد کند، از جمله تصمیم گیری در مورد خاتمه بارداری بر اساس نتایج ژنتیکی. NIPT به طور گسترده از طریق ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی در دسترس است، و اغلب به عنوان بخشی از مراقبت های معمول دوران بارداری، به ویژه در بارداری هایی که در معرض خطر تلقی می شوند، مورد بحث قرار می گیرد. تصمیم‌گیری برای انجام NIPT شامل ملاحظات اخلاقی، عاطفی، و عوامل پزشکی است و مشاوره ژنتیک برای کمک به تصمیم‌گیری توصیه می‌شود. برای اجرای دقیق و قابل اعتماد این تست، لازم است که تمامی مراحل با رعایت کنترل‌های کیفی دقیق انجام شود و پرسنل آزمایشگاه آموزش‌های لازم را در زمینه تکنیک‌های استخراج ، PCR ، NGS و تحلیل داده‌ها دریافت کنند. همچنین، تطابق با استانداردهای بین‌المللی و داشتن مجوزهای لازم از سازمان‌های معتبر از دیگر نکات حائز اهمیت در انجام تست NIPT است.

سایر روش های مولکولی برای انجام تست NIPT

تجهیزات و تکنیک های مورد نیاز در حیطه NGS