JC Virus که نام کامل آن John Cunningham Virus است، عضوی از خانوادهی Polyomaviridae و از جنس Polyomavirus به شمار میآید. این ویروس دارای ژنوم DNA دو رشتهای حلقوی (dsDNA circular) است و از نظر ساختاری کوچک و بدون پوشش میباشد. آلودگی با این ویروس بسیار شایع است؛ بهطوریکه حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد بزرگسالان آنتیبادی ضد آن را در خون خود دارند. عفونت اولیه معمولاً در دوران کودکی اتفاق میافتد و بدون علامت است، اما ویروس پس از ورود به بدن، در سلولهای کلیه، مغز استخوان و بافتهای لنفاوی به حالت نهفته باقی میماند. انتقال ویروس JC بهطور دقیق مشخص نیست، ولی راههای احتمالی شامل تماس دهانی، استنشاق ترشحات آلوده و انتقال از طریق ادرار آلوده هستند.
دانلود بروشور کیت تشخیص JC Virus
در شرایط طبیعی، سیستم ایمنی بدن مانع از فعال شدن این ویروس میشود. با این حال، هنگامی که ایمنی بدن بهشدت کاهش یابد – مانند بیماران مبتلا به HIV/AIDS، افرادی که داروهای سرکوبگر ایمنی (مثل ناتالیزوماب، ریتوکسیماب، یا آزاتیوپرین) مصرف میکنند یا بیماران پیوند عضو و سرطانهای خونی – ویروس JC میتواند دوباره فعال شود. در این حالت، ویروس به سلولهای گلیال، بهویژه الیگودندروسیتها، حمله کرده و باعث تخریب میلین در ماده سفید مغز میشود. پیامد این فرآیند، بروز بیماری خطرناکی به نام لکوانسفالوپاتی چندکانونی پیشرونده (Progressive Multifocal Leukoencephalopathy – PML) است.
جدول خلاصه ویژگیها و تشخیص ویروس JC
| ویژگی | توضیح |
|---|---|
| نام کامل | John Cunningham Virus (JC Virus) |
| خانواده / جنس | Polyomaviridae / Polyomavirus |
| نوع ژنوم | DNA دو رشتهای حلقوی (dsDNA circular) |
| اندازه و پوشش | ویروس کوچک، بدون پوشش (non-enveloped) |
| محل نهفتگی | کلیه، مغز استخوان، بافت لنفاوی |
| راه انتقال | دهانی، تنفسی، یا از طریق ادرار آلوده |
| بیماری اصلی | لکوانسفالوپاتی چندکانونی پیشرونده (PML) |
| گروههای در معرض خطر | بیماران HIV/AIDS، پیوندی، یا تحت درمان با داروهای سرکوب ایمنی |
| مکانیسم آسیب | عفونت الیگودندروسیتها و تخریب میلین ماده سفید مغز |
| علائم بالینی | ضعف یا فلج یکطرفه، اختلال گفتار و بینایی، زوال شناختی، تشنج |
| تشخیص آزمایشگاهی | PCR روی CSF (تشخیص قطعی)، MRI مغز، بیوپسی در موارد خاص |
| درمان اصلی | بازسازی سیستم ایمنی؛ درمان ضد رتروویروسی در بیماران HIV مثبت |
| پیشآگهی | معمولاً شدید و پیشرونده، گاهی با بهبود نسبی در صورت بازگشت ایمنی |
روش های تشخیصی JC ویروس
تشخیص ویروس JC و بیماریهای مرتبط با آن، بهویژه PML (لکوانسفالوپاتی چندکانونی پیشرونده)، معمولاً بر پایهی ترکیبی از روشهای بالینی، تصویربرداری و آزمایشهای مولکولی انجام میشود، زیرا علائم بالینی بهتنهایی غیراختصاصی هستند.
۱. تصویربرداری مغزی (Neuroimaging)
-
MRI مغز: روش اصلی و حساس برای شناسایی ضایعات ماده سفید.
-
ویژگیها:
-
ضایعات چندکانونی و غیرقرینه در ماده سفید
-
بدون اثر تودهای مشخص
-
غالباً در لوبهای پسسری، آهیانهای و مخچه مشاهده میشود
-
-
نقش: کمک به تشخیص سریع و رد سایر علل ضایعات ماده سفید مانند سکته یا التهاب
۲. آزمایشهای مولکولی
-
PCR بر روی مایع مغزی-نخاعی (CSF):
-
شناسایی DNA ویروس JC
-
حساسیت و اختصاصیت بالا
-
تشخیص قطعی عفونت فعال و PML
-
-
Real-Time PCR:
-
امکان تعیین بار ویروس و پایش پاسخ به درمان
-
سریعتر از PCR معمولی
-
۳. بیوپسی مغزی (Brain Biopsy)
-
کاربرد: وقتی PCR منفی باشد ولی شواهد بالینی قوی وجود دارد
-
ویژگیها:
-
نشاندهنده آسیب میلین در ماده سفید
-
حضور ویروس JC در سلولهای گلیال
-
-
محدودیت: روش تهاجمی و خطرناک
۴. آزمایش سرولوژی (Serology)
-
بررسی آنتیبادی ضد JC در خون
-
بیشتر برای ارزیابی ریسک بیماران تحت درمان با داروهای سرکوبگر ایمنی استفاده میشود
-
نمیتواند عفونت فعال یا PML را بهتنهایی تشخیص دهد
۵. سایر یافتههای کمکی
-
CSF: معمولاً فشار طبیعی، پروتئین کمی افزایش یافته و سلولها کمی بالا هستند
-
CBC و پاراکلینیک: کاهش خفیف گلبول سفید یا اختلالات ایمنی در زمینه بیماری زمینهای
درمان اختصاصی ضدویروسی برای ویروس JC وجود ندارد. مهمترین اقدام، بازگرداندن عملکرد سیستم ایمنی است؛ مثلاً در بیماران HIV مثبت، شروع یا تقویت درمان ضد رتروویروسی (ART) میتواند به کنترل عفونت و بهبود نسبی ضایعات مغزی کمک کند. در بیمارانی که داروهای سرکوب ایمنی مصرف میکنند، قطع یا کاهش دوز دارو توصیه میشود.




