تشخیص سریع و دقیق مایکوباکتریوم توبرکلوزیس؛ انقلابی با PCR مولتی‌پلکس
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس چیست؟
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، یک باسیل هوازی و اسید-فست (Acid-fast) است که عامل اصلی بیماری سل (Tuberculosis) در انسان می‌باشد. این باکتری عضو مجموعه‌ای به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس کمپلکس (MTBC) است که شامل چند گونه نزدیک به هم می‌باشد (مثل M. bovis، M. africanum، M. microti و…).
این باکتری دارای دیواره سلولی بسیار ضخیم و غنی از لیپید است (خصوصاً میکولیک اسید)، که باعث مقاومت بالای آن در برابر بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها، خشک شدن، ضدعفونی‌کننده‌ها و حتی پاسخ ایمنی میزبان می‌شود. همین ویژگی باعث می‌شود که تشخیص و درمان آن دشوارتر از سایر باکتری‌ها باشد.
بیماری‌زایی و انتقال
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس از طریق ذرات ریز آئروسل (droplet nuclei) منتقل می‌شود که توسط فرد مبتلا به سل فعال، با سرفه، عطسه یا حتی صحبت کردن در هوا پراکنده می‌شود. این ذرات می‌توانند برای مدت طولانی در هوا باقی بمانند و توسط افراد دیگر استنشاق شوند.
پس از ورود به ریه‌ها، باکتری معمولاً به داخل ماکروفاژها نفوذ می‌کند و در آنجا زنده می‌ماند و تکثیر می‌شود. اگر سیستم ایمنی قوی باشد، بدن با تشکیل گرانولوم (گره‌های ایمنی) باکتری را محصور می‌کند و بیماری به شکل سل نهفته (Latent TB) باقی می‌ماند. اما اگر ایمنی بدن ضعیف باشد (مثلاً در بیماران HIV مثبت، دیابتی‌ها یا سالمندان)، سل به صورت فعال (Active TB) بروز می‌کند.
علائم بالینی سل فعال
سل می‌تواند اندام‌های مختلف بدن را درگیر کند، اما شایع‌ترین نوع آن سل ریوی است. علائم سل فعال ریوی عبارتند از:
- سرفه‌ی پایدار بیش از ۳ هفته (گاهی با خلط خونی)
- تب‌های مزمن یا شبانه
- تعریق شبانه
- کاهش وزن شدید و بی‌دلیل
- ضعف و خستگی
- درد قفسه سینه
سل خارج‌ریوی می‌تواند سایر اندام‌ها را نیز درگیر کند، از جمله:
- سل غدد لنفاوی
- سل مغز و مننژ (مننژیت توبرکلوزی)
- سل استخوانی (مثلاً در ستون فقرات – بیماری پات)
- سل کلیه، کبد، طحال، دستگاه تناسلی و ادراری
خطرات و اهمیت بالینی
- سل فعال مسری است و می‌تواند به‌سرعت در محیط‌های پرجمعیت و بسته (مانند زندان‌ها، پناهگاه‌ها یا بیمارستان‌ها) شیوع پیدا کند.
- سل مقاوم به دارو (MDR-TB و XDR-TB) یکی از چالش‌های بزرگ بهداشت جهانی است. این نوع سل در برابر چندین داروی اصلی ضد سل مقاوم است و درمان آن طولانی، پرهزینه و با عوارض زیاد است.
- در بیماران مبتلا به HIV، خطر پیشرفت از سل نهفته به سل فعال بسیار زیاد است.
- سل یکی از علل اصلی مرگ در سطح جهان، خصوصاً در کشورهای کم‌درآمد و پرجمعیت است.
- کودکان، سالمندان و بیماران دارای نقص ایمنی در برابر عفونت سل بسیار آسیب‌پذیرترند.
اهمیت تشخیص سریع با کیت Real-Time PCR
با توجه به ماهیت مزمن، مسری و گاه کشنده‌ی بیماری سل، تشخیص سریع و دقیق آن از اهمیت بالینی زیادی برخوردار است. روش‌های سنتی مانند کشت باکتری ممکن است هفته‌ها زمان ببرد، در حالی که روش Real-Time PCR می‌تواند در چند ساعت حضور باکتری را تشخیص دهد.
کیت‌های مبتنی بر پروب TaqMan و Real-Time PCR، با تشخیص مستقیم DNA باکتری در نمونه‌های بالینی، به پزشکان کمک می‌کنند تا:
- به‌سرعت درمان را آغاز کنند،
- بیماران آلوده را ایزوله کنند،
- و از شیوع بیماری جلوگیری نمایند.
- مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باکتری مقاوم و فرصت‌طلبی است که باعث بیماری سل می‌شود؛ بیماری‌ای که می‌تواند ریه یا سایر اندام‌های بدن را درگیر کند، واگیردار بوده و در صورت عدم درمان مناسب، مرگ‌بار است. تشخیص سریع و دقیق آن، به‌ویژه در موارد مقاوم به دارو، نقش کلیدی در کنترل بیماری دارد، و کیت‌های مولکولی مانند Real-Time PCR یک ابزار بسیار مؤثر در این مسیر هستند.
کیت تشخیص کیفی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس کمپلکس و اهمیت بالینی آن
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، عامل اصلی بیماری سل (Tuberculosis)، یک باکتری میله‌ای شکل، هوازی و مقاوم است که به خانواده‌ای به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس کمپلکس (MTBC) تعلق دارد. این کمپلکس شامل چندین گونه بیماری‌زا است که اغلب در انسان بیماری ایجاد می‌کنند. بیماری سل معمولاً از طریق استنشاق ذرات ریز آئروسل (که از فرد مبتلا به سل ریوی فعال منتشر می‌شود) منتقل می‌شود و بیشتر ریه‌ها را درگیر می‌کند، اما می‌تواند سایر اندام‌ها مانند مغز، کلیه‌ها، استخوان‌ها و غدد لنفاوی را نیز آلوده کند.
یکی از ویژگی‌های کلیدی این باکتری، توانایی آن در زنده ماندن داخل ماکروفاژها و فرار از سیستم ایمنی است، که می‌تواند منجر به سل نهفته یا سل فعال شود. علائم سل فعال شامل سرفه مزمن، کاهش وزن، تب، تعریق شبانه و ضعف عمومی است. اگر بیماری به‌موقع تشخیص داده نشود یا به‌درستی درمان نشود، می‌تواند واگیردار، مزمن، مقاوم به درمان و در نهایت کشنده باشد.
در این میان، چالش اصلی در کنترل سل، تشخیص سریع و دقیق آن است. روش‌های سنتی مانند کشت میکروبی، اگرچه استاندارد هستند، اما زمان‌بر بوده و ممکن است چند هفته برای تشخیص نهایی طول بکشند. اینجاست که کیت‌های مولکولی، مانند کیت تشخیص کیفی MTBC بر پایه Real-Time PCR Multiplex با پروب TaqMan، وارد عمل می‌شوند.
عملکرد کیت تشخیص Real-Time PCR Multiplex با پروب TaqMan
این کیت‌ها با هدف شناسایی سریع و اختصاصی DNA باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس طراحی شده‌اند. در این روش، از تکنولوژی Real-Time PCR برای تشخیص حضور ژن‌های خاص باکتری استفاده می‌شود. به‌طور خاص، پروب‌های TaqMan که به نواحی خاصی از ژنوم MTBC (مانند IS6110 یا سایر ژن‌های محافظت‌شده) متصل می‌شوند، در واکنش PCR نقش دارند.
پروب TaqMan شامل یک فلوروفور (مولکول فلورسنت) و یک خاموش‌کننده (quencher) است. زمانی که پروب به DNA هدف متصل شده و توسط آنزیم Taq تجزیه می‌شود، فلوروفور آزاد شده و سیگنالی تولید می‌شود که دستگاه Real-Time PCR آن را ثبت می‌کند. هرچه مقدار DNA باکتری در نمونه بیشتر باشد، این سیگنال سریع‌تر و قوی‌تر ظاهر می‌شود. در نتیجه، آزمایشگر می‌تواند در کمتر از چند ساعت، با دقت بالا حضور یا عدم حضور باکتری را در نمونه تعیین کند.
چرا این کیت در بالین اهمیت دارد؟
از نظر بالینی، این کیت‌ها ابزارهایی حیاتی در تشخیص به‌موقع سل هستند، به‌ویژه در موارد زیر:
- تشخیص سریع بیماران مسری و شروع فوری درمان برای قطع زنجیره انتقال
- بررسی موارد سل خارج‌ریوی که تشخیص آن‌ها از طریق کشت بسیار دشوار است
- افتراق میان سل فعال و نهفته (در ترکیب با یافته‌های بالینی و آزمایش‌های دیگر
- غربالگری در جمعیت‌های پرخطر مثل بیماران HIV مثبت، بیماران سرکوب‌شده ایمنی، یا افرادی که تماس نزدیک با بیمار سل داشته‌اند
و به‌طور خاص، در تشخیص موارد سل مقاوم به دارو، این تست‌ها می‌توانند به شناسایی سریع ژن‌های مقاومت کمک کنند (در صورت طراحی خاص پروب‌ها)
ترکیب توانمندی بالینی کیت Real-Time PCR با ویژگی‌های خطرناک و پیچیده مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، آن را به یکی از ابزارهای کلیدی در کنترل، تشخیص و درمان سل تبدیل کرده است. این کیت‌ها نه‌تنها سرعت تشخیص را به‌شکل چشمگیری افزایش می‌دهند، بلکه به شناسایی مواردی کمک می‌کنند که با روش‌های سنتی به‌راحتی قابل تشخیص نیستند. در دنیایی که سل همچنان یکی از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیر عفونی است، چنین ابزارهایی می‌توانند نجات‌بخش باشند.
کیت شناسایی کیفی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس کمپلکس (MTBC) بر پایه تکنولوژی Real-Time PCR طراحی شده است و قادر است به‌طور اختصاصی حضور DNA این باکتری را در نمونه‌های بالینی مانند خلط، CSF، ادرار و سایر نمونه‌ها شناسایی کند. این کیت از روش PCR چندگانه (Multiplex) بهره می‌برد، به این معنا که در یک واکنش واحد می‌توان چندین هدف ژنی را به‌طور هم‌زمان بررسی کرد.
در این روش، از پروب‌های TaqMan استفاده می‌شود. این پروب‌ها قطعات کوتاهی از DNA هستند که به ناحیه‌ای خاص از ژن هدف در DNA مایکوباکتریوم متصل می‌شوند. هر پروب دارای دو بخش مهم است: فلوروفور (رنگ فلورسنت) در یک سر و خاموش‌کننده (Quencher) در سر دیگر. زمانی که این دو بخش به هم نزدیک هستند، فلوروفور قادر به تابش نور فلورسنت نیست.
در حین چرخه‌های PCR، آنزیم Taq هنگام سنتز رشته جدید DNA، به پروب متصل‌شده برخورد کرده و آن را به‌واسطه عملکرد 5’→3′ اگزونوکلئازی خود تجزیه می‌کند. با تجزیه شدن پروب، فلوروفور از خاموش‌کننده جدا می‌شود و می‌تواند نور فلورسنت ساطع کند. دستگاه Real-Time PCR این نور را در هر چرخه تشخیص داده و ثبت می‌کند. مقدار فلورسانس تولید شده متناسب با مقدار DNA هدف است، بنابراین هرچه میزان باکتری در نمونه بیشتر باشد، شدت سیگنال فلورسانس زودتر و بیشتر خواهد بود.
این کیت به‌صورت کیفی طراحی شده، یعنی صرفاً برای مشخص کردن وجود یا عدم وجود باکتری در نمونه، نه اندازه‌گیری مقدار دقیق آن. استفاده از تکنیک Multiplex باعث می‌شود که در یک واکنش، علاوه بر شناسایی MTBC، ژن‌های کنترل داخلی نیز مورد بررسی قرار گیرند. این کنترل‌ها نشان می‌دهند که واکنش PCR به‌درستی انجام شده و هیچ عامل بازدارنده‌ای (مثل مهارکننده‌های PCR در نمونه) وجود نداشته است.
استفاده از این کیت مزایای زیادی دارد: زمان پاسخ‌دهی سریع، حساسیت و ویژگی بالا، کاهش خطر آلودگی (به دلیل سیستم بسته بودن واکنش)، و مناسب بودن برای طیف وسیعی از نمونه‌های بالینی. همچنین به دلیل شناسایی مستقیم DNA باکتری، نیاز به رشد میکروب در محیط کشت (که زمان‌بر است) وجود ندارد.
مزایای کیت مولتی پلکس برای تشخیص کمپلکس مایکوباکتریوم چیست؟
استفاده از کیت‌های مولتی‌پلکس Real-Time PCR برای تشخیص مایکوباکتریوم توبرکلوزیس کمپلکس (MTBC) مزایای متعددی دارد که آن را به یکی از بهترین ابزارهای تشخیصی مدرن در مقابله با بیماری سل تبدیل کرده است.
نخست، این روش با بهره‌گیری از تکنولوژی مولتی‌پلکس، امکان شناسایی هم‌زمان چندین هدف ژنی را در یک واکنش واحد فراهم می‌کند. این یعنی می‌توان چند ژن اختصاصی از MTBC را به‌طور هم‌زمان بررسی کرد، که دقت و حساسیت تشخیص را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. به‌علاوه، امکان تفکیک بین گونه‌های مختلف در کمپلکس (مانند M. tuberculosis و M. bovis) نیز وجود دارد، به‌ویژه در کیت‌هایی که به‌درستی طراحی شده‌اند.
دوم، روش Real-Time PCR با استفاده از پروب‌های TaqMan، سطح بالایی از اختصاصیت را فراهم می‌کند. این پروب‌ها فقط زمانی سیگنال فلورسانس می‌دهند که دقیقاً به توالی هدف متصل شده باشند. بنابراین احتمال بروز نتایج کاذب بسیار پایین است.
سوم، چون واکنش به‌صورت زنده (real-time) دنبال می‌شود، نتیجه در زمان بسیار کوتاه (معمولاً ۲ تا ۴ ساعت) آماده است؛ برخلاف روش‌های سنتی مانند کشت که ممکن است چند هفته زمان نیاز داشته باشند.
چهارم، کیت‌های مولتی‌پلکس معمولاً دارای کنترل داخلی هستند که وجود DNA کافی در نمونه و صحت عملکرد PCR را تضمین می‌کند، به این ترتیب می‌توان از صحت نتیجه اطمینان حاصل کرد.
پنجم، این روش با میزان بسیار کمی از DNA باکتری نیز قادر به تشخیص است، بنابراین در نمونه‌هایی با بار میکروبی پایین مثل سل خارج‌ریوی یا نمونه‌های گرفته‌شده پس از مصرف آنتی‌بیوتیک)، همچنان عملکرد مؤثری دارد.
در نهایت، با توجه به طراحی بسته و اتوماتیک این کیت‌ها، خطر آلودگی و خطای کاربر به حداقل می‌رسد، و این در محیط‌های بالینی و آزمایشگاهی بسیار اهمیت دارد.
پس در جمع‌بندی، مزایای اصلی کیت مولتی‌پلکس Real-Time PCR برای تشخیص کمپلکس مایکوباکتریوم عبارت‌اند از:
شناسایی هم‌زمان چند ژن (افزایش دقت و اطمینان)
سرعت بالا در ارائه نتیجه
حساسیت و اختصاصیت بالا با پروب TaqMan
توانایی تشخیص در نمونه‌های با بار میکروبی پایین
وجود کنترل‌های داخلی برای اعتبارسنجی نتایج
کاهش هزینه، زمان و احتمال آلودگی به‌واسطه اجرای تست در یک واکنش بسته
|
مزیت |
توضیح |
|
تشخیص چند هدف ژنی |
دقت و پوشش بیشتر |
|
سرعت بالا |
نتایج در کمتر از چند ساعت |
| حساسیت و ویژگی بالا |
شناسایی دقیق با حداقل خطا |
| کنترل داخلی |
اطمینان از صحت کل فرآیند |
|
سازگار با نمونه‌های مختلف |
کاربرد وسیع بالینی |
|
کاهش آلودگی و خطای کاربر |
انجام در سیستم بسته |
| امکان شناسایی مقاومت دارویی |
کمک به درمان هدفمند |
معرفی شرکت ماناتک و کیت مولتی‌پلکس بایوسیوا برای تشخیص کمپلکس مایکوباکتریوم توبرکلوزیس
شرکت ماناتک یکی از پیشگامان عرصه فناوری‌های تشخیص مولکولی در کشور است که با ارائه کیت‌های مولتی‌پلکس مبتنی بر روش Real-Time PCR، به‌طور اختصاصی در زمینه شناسایی کمپلکس مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (MTBC) فعالیت می‌کند. یکی از محصولات برجسته این شرکت، کیت «بایوسیوا» است که با دقت و سرعت بالا قادر به شناسایی کیفی DNA مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در نمونه‌های بالینی می‌باشد.
کیت مولتی‌پلکس بایوسیوا با بهره‌گیری از پروب‌های TaqMan و فناوری Multiplex، توانایی تشخیص چندین هدف ژنی را در یک واکنش فراهم می‌کند و این امر باعث افزایش حساسیت و اختصاصیت آزمایش می‌شود. این کیت به عنوان جایگزینی سریع و مطمئن برای روش‌های سنتی کشت، کمک می‌کند تا تشخیص به موقع بیماری سل انجام شده و درمان به موقع آغاز گردد.
شرکت ماناتک علاوه بر تولید کیت‌های تشخیصی با کیفیت، خدمات جامعی شامل راه‌اندازی و ستاپ تست‌های Real-Time PCR، آموزش کارشناسان آزمایشگاهی و پشتیبانی فنی مستمر ارائه می‌دهد. تیم پشتیبانی ماناتک در تمام مراحل اجرای آزمایش همراه آزمایشگاه‌ها بوده و در رفع مشکلات فنی و به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری همکاری نزدیک دارد.
استفاده از کیت بایوسیوا در کنار خدمات حرفه‌ای ماناتک، تضمینی برای تشخیص سریع، دقیق و قابل اطمینان کمپلکس مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است و نقش مهمی در کنترل بیماری سل در کشور ایفا می‌کند.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.