کالیبراسیون دستگاه های ریل تایم PCR

کالیبراسیون دستگاه‌های ریل‌تایم PCR یکی از مراحل کلیدی برای تضمین دقت و صحت نتایج آزمایش‌های مولکولی است. این دستگاه‌ها به سیگنال‌های فلورسانس وابسته‌اند و کوچک‌ترین خطا در تنظیم آن‌ها می‌تواند باعث انحراف در داده‌ها شود. به همین دلیل، کالیبراسیون شامل سه بخش اصلی است: تنظیم دمای بلوک حرارتی، کالیبراسیون اپتیک و بررسی حساسیت فلورسانس در هر کانال نوری. در بخش دما، دستگاه باید تغییرات حرارتی را با دقت بالا اعمال کند تا مراحل دناتوراسیون، اتصال پرایمر و بسط DNA به درستی انجام شود. برای بخش اپتیک، دستگاه باید توانایی شناسایی دقیق طول موج‌ها و سیگنال‌های فلورسانس را داشته باشد که این کار با مواد و پروب‌های استاندارد انجام می‌شود. همچنین کالیبراسیون فلورسانس به جلوگیری از تداخل سیگنال‌ها و کاهش حساسیت کمک می‌کند.

در کنار این موارد، نرم‌افزار دستگاه نیز باید بررسی شود تا مقادیر Ct یا Cq به‌طور صحیح محاسبه گردد. کالیبراسیون باید به‌صورت دوره‌ای، مطابق با استانداردهای بین‌المللی و دستورالعمل سازنده انجام شود. استفاده از مواد مرجع، کیت‌های کنترل مثبت و منفی و استانداردهای کیفی، دقت و اطمینان نتایج را افزایش داده و احتمال خطا یا نتایج کاذب را به حداقل می‌رساند.

نگهداری اصولی و پایه کالیبراسیون دستگاه‌های مولکولی

نگهداری اصولی دستگاه‌های مولکولی، از جمله دستگاه‌های ریل تایم PCR، برای حفظ عملکرد بهینه، دقت و طول عمر دستگاه بسیار مهم است.

• تمیز کردن منظم: سطوح دستگاه را با محلول ضدعفونی مناسب پاک کنید و از مواد شیمیایی خشن پرهیز کنید.

• جلوگیری از آلودگی: هنگام کار از دستکش و لباس محافظ استفاده کرده و نمونه‌ها را در ظروف استریل نگهداری کنید.

• تراز بودن دستگاه: اطمینان حاصل کنید دستگاه روی سطح تراز قرار دارد تا خطا در نتایج کاهش یابد.

• کالیبراسیون دوره‌ای: بر اساس توصیه سازنده، دستگاه را به‌طور منظم و پس از هر تعمیر یا تعویض قطعه کالیبره کنید.

• نگهداری پیشگیرانه: قطعات مصرفی مانند لامپ و فیلتر را به‌موقع تعویض و بررسی‌های دوره‌ای انجام دهید.

• شرایط محیطی: دستگاه را در دمای کنترل‌شده و محیط با تهویه مناسب قرار دهید و از نور خورشید و گرمای مستقیم دور نگه دارید.

• به‌روزرسانی نرم‌افزار: نرم‌افزار دستگاه را مرتب به‌روزرسانی کرده و از عملکرد درست آن اطمینان بگیرید.

• مدیریت داده‌ها: به‌طور منظم از اطلاعات دستگاه نسخه پشتیبان تهیه کنید.

• آموزش کارکنان: کاربرها باید با اصول استفاده و نگهداری آشنا باشند و آموزش‌های دوره‌ای ببینند.

• ثبت سوابق: تمام فعالیت‌های تعمیر، کالیبراسیون و سرویس را مستند کنید.

کیت‌ها و نحوه انجام کالیبراسیون

کیت کالیبراسیون فلورسانس: شامل استانداردهای فلورسانس و محلول‌های کنترلی.

ترمومتر دیجیتال کالیبره: برای اندازه‌گیری دقیق دما.

پروب‌های دمایی دقیق: برای بررسی دما در نقاط مختلف دستگاه.

نرم‌افزار کالیبراسیون: برخی دستگاه‌ها دارای نرم‌افزار اختصاصی برای کمک به کالیبراسیون هستند.

پروسه چک دما

دماهای چک شونده: معمولاً دماهای ۴ درجه سانتی‌گراد، ۵۵ درجه سانتی‌گراد، ۷۲ درجه سانتی‌گراد و ۹۵ درجه سانتی‌گراد. مدت زمان پایش دما: بسته به پروتکل، ممکن است دما در هر نقطه برای مدتی مشخص (مثلاً ۳۰ ثانیه تا ۲ دقیقه) پایش شود.

گواهی کالیبراسیون

گواهی کالیبراسیون باید شامل موارد زیر باشد:

تاریخ و زمان کالیبراسیون: برای ثبت دقیق.

نام و مدل دستگاه: برای شناسایی دستگاه کالیبره شده.

مشخصات کیت‌ها و دستگاه‌های استفاده شده: شامل شماره سریال و تاریخ انقضای کیت‌ها.

نتایج کالیبراسیون: شامل مقادیر اندازه‌گیری شده و مقایسه با مقادیر مرجع.

نام و امضای فرد کالیبراتور: برای اعتبارسنجی گواهی.

تاریخ انقضای کالیبراسیون: زمان مورد نیاز برای کالیبراسیون بعدی.

شباهت‌ها در کالیبراسیون

کالیبراسیون نوری: اکثر دستگاه‌های مولکولی ریل تایم نیاز به کالیبراسیون نوری دارند تا دقت اندازه‌گیری فلورسانس تضمین شود. استفاده از کیت‌های فلورسانس استاندارد برای تنظیم دتکتورها.

کالیبراسیون دمایی: بررسی و تنظیم دمای بلوک حرارتی یا ترموسیکلر برای اطمینان از دقت دما. استفاده از پروب‌های دمایی و ترمومترهای دیجیتال کالیبره شده.

کالیبراسیون مکانیکی: بررسی قطعات مکانیکی مانند روتور و قطعات متحرک برای جلوگیری از خطاهای مکانیکی.

تفاوت‌ها در کالیبراسیون

مدل و برند دستگاه: هر دستگاه با توجه به برند و مدل خود نیاز به روش‌ها و کیت‌های خاص خود دارد. به عنوان مثال، دستگاه‌های روتورجین نیاز به کالیبراسیون‌های خاصی دارند که ممکن است در دستگاه‌های دیگر مانند Bio-Rad CFX96 یا ABI 7500 متفاوت باشد.

نرم‌افزار و پروتکل‌های اختصاصی: برخی دستگاه‌ها دارای نرم‌افزارهای اختصاصی برای کالیبراسیون هستند که مراحل و روش‌های خاصی را ارائه می‌دهند. دستگاه‌های جدیدتر ممکن است دارای پروتکل‌های خودکار برای کالیبراسیون باشند.

کیت‌های مورد استفاده: کیت‌های کالیبراسیون ممکن است بسته به سازنده دستگاه متفاوت باشند. این کیت‌ها شامل مواد و محلول‌های استاندارد مختص هر برند هستند. به عنوان مثال، کیت‌های کالیبراسیون دستگاه‌های ABI ممکن است شامل مواد متفاوتی نسبت به کیت‌های روتورجین باشند.

مثال‌هایی از دستگاه‌های مختلف و کالیبراسیون آنها

Rotorgene Q (QIAGEN): نیاز به کیت‌های کالیبراسیون نوری و دمایی خاص QIAGEN. استفاده از نرم‌افزار Rotorgene برای کالیبراسیون.

Bio-Rad CFX96: کیت‌های کالیبراسیون نوری و دمایی خاص Bio-Rad. نرم‌افزار CFX Manager برای انجام مراحل کالیبراسیون.

ABI 7500 (Applied Biosystems): کیت‌های کالیبراسیون اختصاصی Applied Biosystems. نرم‌افزار SDS (Sequence Detection Software) برای کالیبراسیون.

شرایط تکرار در کالیبراسیون دستگاه‌های مولکولی

کالیبراسیون مجدد برای حفظ دقت و عملکرد دستگاه ضروری است و در شرایط زیر انجام می‌شود:

• افت دقت با گذر زمان: استفاده مکرر ممکن است دقت دستگاه را کاهش دهد.

• تغییرات محیطی: دما، رطوبت و فشار جدید می‌تواند عملکرد دستگاه را تحت تأثیر قرار دهد.

• تعمیرات یا تعویض قطعات: هر گونه تعمیر یا جایگزینی قطعه نیاز به کالیبراسیون دارد.

• تغییرات پروتکل آزمایشگاهی: به‌روزرسانی یا تغییر پروتکل‌ها ممکن است تنظیمات جدید لازم داشته باشد.

• جابجایی دستگاه: پس از انتقال به مکان دیگر، کالیبراسیون مجدد ضروری است.

• خطاهای سیستماتیک و آزمایش‌های حساس: بروز خطاهای مکرر یا انجام آزمایش‌های حساس نیازمند تکرار کالیبراسیون است.

• رعایت توصیه تولیدکننده: بازه‌های زمانی منظم مانند ماهانه، سه‌ماهه یا سالانه باید رعایت شود.

رعایت این موارد تضمین می‌کند که دستگاه مولکولی ریل‌تایم همیشه دقیق و قابل اعتماد عمل کند.

فواصل مورد نیاز کالیبراسیون

کالیبراسیون دستگاه‌های مولکولی ریل تایم باید به صورت منظم و بر اساس توصیه‌های تولیدکننده و شرایط استفاده انجام شود. بازه‌های زمانی توصیه شده برای کالیبراسیون ممکن است بسته به نوع دستگاه و شرایط کاری متفاوت باشد. در ادامه به برخی از عوامل مؤثر بر تعیین فواصل زمانی کالیبراسیون اشاره می‌کنیم:

تولیدکنندگان دستگاه‌ها معمولاً بازه‌های زمانی مشخصی را برای کالیبراسیون توصیه می‌کنند که می‌تواند ماهانه، سه‌ماهه، شش‌ماهه یا سالانه باشد. بهتر است همیشه دستورالعمل‌های تولیدکننده را رعایت کنید و دستگاه‌هایی که به صورت مکرر و با حجم بالای نمونه‌ها استفاده می‌شوند، ممکن است نیاز به کالیبراسیون‌های بیشتری داشته باشند. برای دستگاه‌هایی که کمتر استفاده می‌شوند، فاصله‌های زمانی کالیبراسیون ممکن است طولانی‌تر باشد. در محیط‌های آزمایشگاهی با تغییرات دمایی، رطوبتی و فشار زیاد، کالیبراسیون‌های دوره‌ای بیشتری ممکن است نیاز باشد. محیط‌های پایدارتر ممکن است نیاز به کالیبراسیون‌های کمتری داشته باشند.

نتایج کالیبراسیون قبلی: اگر در طی کالیبراسیون‌های قبلی مشکلاتی شناسایی شده باشد، ممکن است نیاز به کالیبراسیون‌های بیشتری برای اطمینان از رفع مشکلات وجود داشته باشد.

کلام آخر

کالیبراسیون دستگاه‌های مولکولی ریل تایم به منظور حفظ دقت و صحت نتایج ضروری است. این فرایند شامل استفاده از کیت‌های نوری و دمایی خاص، چک کردن دماهای مختلف و اجرای پروتکل‌های مشخص می‌باشد. گواهی کالیبراسیون باید شامل جزئیات دقیق از فرایند و نتایج باشد تا اطمینان از عملکرد صحیح دستگاه حاصل شود.

در حالی که اصول کلی کالیبراسیون مانند بررسی نوری، دمایی و مکانیکی در تمامی دستگاه‌های مولکولی ریل تایم مشابه است، جزئیات و کیت‌های مورد استفاده ممکن است بسته به برند و مدل دستگاه متفاوت باشند. برای هر دستگاه، بهتر است به دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های تولیدکننده مراجعه شود تا کالیبراسیون به درستی انجام شود. به منظور انجام خدمات کالیبراسیون فرم مربوطه را پر نمایید و با کارشناسان ما در ماناتک تماس حاصل فرمایید.