انتروویروسها (Enterovirus) گروهی از ویروسها هستند که عمدتاً در دستگاه گوارش انسان، بهویژه در رودهها، تکثیر میکنند، اما میتوانند پس از ورود به بدن، اندامهای مختلفی مانند دستگاه عصبی مرکزی، پوست، عضلات و قلب را نیز درگیر کنند. این ویروسها از خانوادهی Picornaviridae و از جنس Enterovirus هستند و از نظر ساختاری، ویروسهای کوچک، بدون پوشش (non-enveloped) و دارای RNA تکرشتهای مثبتگرا محسوب میشوند. به دلیل نداشتن پوشش لیپیدی، در برابر اسید معده و شرایط محیطی تا حدی مقاوماند و میتوانند از طریق دستگاه گوارش زنده بمانند و منتقل شوند.
راههای انتقال
انتقال آنتروویروسها معمولاً از طریق راه مدفوعی–دهانی (fecal-oral route) صورت میگیرد؛ یعنی ویروس از مدفوع فرد آلوده وارد محیط میشود و سپس از طریق آب، غذا یا تماس مستقیم به فرد سالم منتقل میگردد. در برخی موارد، مانند Enterovirus D68، انتقال از راه ترشحات تنفسی نیز ممکن است. این ویروسها در فصل تابستان و اوایل پاییز شایعترند، بهویژه در کودکان که ایمنی کمتری دارند.
روند عفونت در بدن
پس از ورود ویروس به بدن، ابتدا در حلق و سپس در رودهها تکثیر مییابد. از آنجا وارد جریان خون شده و میتواند به سایر بافتها برسد. دوره نهفتگی یا کمون بیماری معمولاً بین ۳ تا ۱۰ روز طول میکشد. بسیاری از عفونتهای آنتروویروسی بدون علامت یا خفیف هستند، اما گاهی میتوانند باعث بیماریهای شدید و حتی تهدیدکنندهی حیات شوند.
انواع مهم آنتروویروسها و بیماریهای مرتبط
از میان آنتروویروسها، چند گروه اصلی و شناختهشده وجود دارد:
-
پولیویروسها (Polioviruses): عامل بیماری فلج اطفال که در گذشته یکی از علل اصلی فلج دائمی در کودکان بود. امروزه با واکسیناسیون گسترده تقریباً ریشهکن شده است.
-
کوکساکیویروسها (Coxsackie A و B):
-
نوع A: عامل هرپانژینا (زخمهای دردناک در حلق و لوزهها) و بیماری دست، پا و دهان.
-
نوع B: عامل میوکاردیت (التهاب عضله قلب) و پریکاردیت (التهاب پرده دور قلب).
-
-
اکوویروسها (Echoviruses): عامل تب، بثورات پوستی و مننژیت آسپتیک.
-
آنتروویروسهای جدید انسانی (مانند EV-D68): عامل بیماریهای تنفسی شدید شبیه آنفلوآنزا یا آسم.
چه زمانی باید بهدنبال تشخیص آنتروویروس بود؟
وقتی بیمار علائم خفیف تا شدید سازگار با عفونت آنتروویروسی دارد، مخصوصاً: مننژیت آسپتیک/سینوسیت/آنفلوانزا-مانند با تب در کودکان، تب ناگهانی در نوزادان <3 ماه، بیماری تنفسی شدید مشکوک به EV-D68، یا سندرمهای قلبی (میوکاردیت) یا فلج حاد (AFM) — درخواست آزمایش میتواند مفید باشد. تشخیص مولکولی سریع میتواند در تصمیم بالینی (مثلاً قطع آنتیبیوتیک) مؤثر باشد.
کدام نمونهها باید گرفته شوند؟ (اولویت و انتخاب نمونه)
-
مایع مغزی–نخاعی (CSF) — در موارد مشکوک به مننژیت/انسفالیت؛ نمونهٔ کلیدی برای PCR.
-
مدفوع (stool) یا سواب رکتال — حساس برای تشخیص عفونتهایی که در روده تکثیر میشوند؛ در بررسی کلیِ شواهد عفونت مفید است.
-
نمونههای تنفسی (سواب گلو، نازوفارنکس یا نازوفارنژیال) — مخصوصاً در مشکوک به EV-D68 یا بیماری تنفسی.
-
سرم/پلاسما — در نوزادان تبدار یا برای بررسی واریما (viremia) میتواند کمککننده باشد.
-
مایع تاول/بافتی یا نمونهٔ پوست — اگر ضایعات جلدی واضح وجود داشته باشد.
(معیارها و نوع نمونه از منظر علائم بالینی انتخاب میشود)
روشهای آزمایشگاهی — چه تستهایی وجود دارد و مزایا/معایب
-
RT-PCR (روش مولکولی، روتین) — روش انتخابی برای تشخیص سریع و حساس؛ میتواند «ژنریک» (تشخیص حضور Enterovirus) یا «گونه/سِروتایپ-خصوصی» باشد. PCR در CSF معمولاً حساستر از کشت است و نتایج سریع در دسترساند.
-
کشت ویروسی — قدیمیتر و زمانبر (روزها تا هفتهها)، در برخی موارد حساسیت دارد اما PCR معمولاً سریعتر و حساستر است؛ با این حال کشت میتواند برای ایزولهسازی ویروس برای مطالعات اپیدمیولوژیک مفید باشد.
-
سِرولوژی (آنتیبادی) — در تشخیص حاد محدود است (تاخیر تولید آنتیبادی)، معمولاً برای بررسی اپیدمیولوژیک یا در مواردی که PCR منفی و مشکوک هست بهکار میرود.
-
تایپینگ مولکولی (VP1 sequencing / VP1 partial Sanger یا NGS / WGS) — برای تعیین سِروتایپ/ژنوتیپ دقیقِ آنتروویروس (مثلاً تمایز EV-D68، EV-A71 و غیره) از توالییابی منطقهی VP1 استفاده میشود؛ «توالی VP1» استاندارد طلایی برای تیپینگ است. این کار معمولاً در آزمایشگاههای مرجع انجام میشود


دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.