تفاوت بین تومور و سرطان : انواع، عوامل ایجاد، ویژگی ها و تفاوت ها

تفاوت بین تومور و سرطان (Tumor vs. Cancer)

همه تومورها سرطان نیستند. تومورهای خوش‌خیم ممکن است رشد کنند اما به سایر بخش‌های بدن گسترش نمی‌یابند، در حالی که تومورهای بدخیم (سرطانی) می‌توانند به بافت‌های اطراف حمله کنند و از طریق خون یا سیستم لنفاوی به سایر نقاط بدن متاستاز دهند.

تومور به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در یک نقطه از بدن گفته می‌شود که می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. تومورهای خوش‌خیم معمولاً به آهستگی رشد می‌کنند، به بافت‌های اطراف حمله نمی‌کنند و متاستاز نمی‌دهند. این نوع تومورها معمولاً کپسول‌دار هستند، یعنی با یک لایه محافظ احاطه شده‌اند که مانع از گسترش آن‌ها به دیگر قسمت‌های بدن می‌شود. در بیشتر موارد، تومورهای خوش‌خیم مشکل جدی ایجاد نمی‌کنند، مگر اینکه در یک محل حیاتی مانند مغز قرار داشته باشند یا باعث فشار بر اندام‌های حیاتی شوند.

اما در مقابل، تومورهای بدخیم سرطانی هستند و ویژگی‌های متفاوتی دارند. این تومورها رشد سریعی دارند و می‌توانند به بافت‌های اطراف حمله کرده و آن‌ها را تخریب کنند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تومورهای بدخیم توانایی متاستاز است، به این معنا که سلول‌های سرطانی از تومور اولیه جدا شده و از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون به سایر نقاط بدن منتقل می‌شوند. این موضوع درمان سرطان را بسیار پیچیده‌تر می‌کند، زیرا حتی اگر تومور اولیه برداشته شود، سلول‌های سرطانی ممکن است در سایر اندام‌ها تکثیر شوند و تومورهای جدیدی ایجاد کنند.

سرطان نوعی بیماری است که در آن سلول‌های غیرطبیعی بدون کنترل تکثیر شده و در برخی موارد به سایر بخش‌های بدن گسترش می‌یابند. برخلاف تومورهای خوش‌خیم، سرطان قابلیت تهاجم و متاستاز دارد. علت ایجاد سرطان معمولاً به تغییرات ژنتیکی در DNA سلول‌ها برمی‌گردد که باعث می‌شود مکانیسم‌های طبیعی تنظیم رشد و مرگ سلولی از کار بیفتند. این تغییرات می‌توانند به دلیل عوامل مختلفی مانند جهش‌های ارثی، قرار گرفتن در معرض مواد سرطان‌زا، تشعشعات مضر، عفونت‌های ویروسی خاص و سبک زندگی ناسالم رخ دهند.

یکی از تفاوت‌های کلیدی بین تومور و سرطان در میزان تهدید آن‌ها برای بدن است. تومورهای خوش‌خیم معمولاً خطری جدی ایجاد نمی‌کنند و در بسیاری از موارد از طریق جراحی به‌راحتی برداشته می‌شوند، در حالی که سرطان می‌تواند به مرور زمان کشنده شود، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه تشخیص داده نشود. علاوه بر این، سرطان‌ها می‌توانند به اندام‌های حیاتی گسترش یافته و عملکرد آن‌ها را مختل کنند. برای مثال، سرطان ریه می‌تواند باعث کاهش عملکرد تنفسی شود، سرطان کبد می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود و سرطان مغز ممکن است عملکرد عصبی را مختل کند.

از نظر درمان، تومورهای خوش‌خیم اغلب نیازی به درمان خاصی ندارند، مگر اینکه باعث ایجاد مشکلات فیزیکی شوند. در این صورت معمولاً از جراحی برای برداشتن آن‌ها استفاده می‌شود. اما سرطان نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری دارد که شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتو‌درمانی، ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند می‌شود. نوع درمان به مرحله سرطان، نوع بافت درگیر، میزان متاستاز و شرایط کلی بیمار بستگی دارد. در برخی موارد، سرطان‌ها می‌توانند تحت کنترل درآیند و حتی بهبودی کامل حاصل شود، اما در برخی موارد دیگر ممکن است تنها بتوان پیشرفت بیماری را کندتر کرد و علائم را کاهش داد.

یکی از دلایلی که تومورها می‌توانند خوش‌خیم باقی بمانند، این است که سلول‌های آن‌ها شباهت زیادی به سلول‌های طبیعی بدن دارند و سیستم ایمنی معمولاً این سلول‌ها را به‌عنوان تهدیدی جدی شناسایی نمی‌کند. اما در سرطان، سلول‌ها دچار تغییرات شدید ژنتیکی می‌شوند و کنترل تقسیم سلولی از بین می‌رود. این سلول‌های سرطانی ممکن است مکانیزم‌های دفاعی بدن را فریب داده و از سیستم ایمنی پنهان بمانند، که این امر باعث رشد بی‌رویه آن‌ها می‌شود. برخی از سرطان‌ها حتی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد از حملات سیستم ایمنی فرار کنند.

تشخیص تفاوت بین تومور خوش‌خیم و بدخیم معمولاً از طریق آزمایش‌های تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی، سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی و همچنین بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت) انجام می‌شود. در نمونه‌برداری، یک بخش کوچک از تومور برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا مشخص شود که سلول‌های آن طبیعی هستند یا نشانه‌های بدخیمی دارند. اگر تومور خوش‌خیم باشد، معمولاً پیگیری‌های منظم کافی است، اما اگر بدخیم باشد، درمان‌های مناسب برای جلوگیری از گسترش آن آغاز می‌شود.

بنابراین، اگرچه تومور و سرطان هر دو به رشد غیرطبیعی سلول‌ها اشاره دارند، اما تفاوت‌های مهمی در رفتار، میزان تهدید برای بدن و روش‌های درمانی آن‌ها وجود دارد. تومورهای خوش‌خیم اغلب بی‌خطر هستند و به‌راحتی درمان می‌شوند، اما سرطان‌ها می‌توانند بسیار خطرناک باشند و نیاز به درمان‌های پیچیده و طولانی‌مدت داشته باشند.

انواع تومورها

1. تومورهای خوش‌خیم (Benign Tumors)

تومورهای خوش‌خیم سلول‌هایی دارند که از نظر ساختاری به سلول‌های طبیعی شباهت بیشتری دارند. این تومورها معمولاً رشد آهسته‌ای دارند، مرز مشخصی دارند و به بافت‌های مجاور حمله نمی‌کنند.

ویژگی‌های تومور خوش‌خیم:

• رشد کند دارد.
• معمولاً در یک مکان باقی می‌ماند و متاستاز نمی‌دهد.
• اغلب مرز مشخصی دارد و از بافت اطراف جداست.
• به‌ندرت خطرناک است مگر اینکه در محل‌های حساس مانند مغز، اعصاب یا ریه‌ها ایجاد شود.
• معمولاً با جراحی قابل برداشتن است و پس از جراحی معمولاً عود نمی‌کند.

مثال‌هایی از تومورهای خوش‌خیم:

• لیپوم (Lipoma): یک توده چربی زیرپوستی که معمولاً بی‌ضرر است.
• فیبروم (Fibroma): رشد بافت فیبری که در پوست یا اندام‌هایی مانند رحم ایجاد می‌شود (مانند فیبروم رحمی).
• آدنوم (Adenoma): توموری که از بافت غدد منشأ می‌گیرد، مانند آدنوم کبدی یا پولیپ‌های کولون.
• استئوکندروما (Osteochondroma): شایع‌ترین تومور خوش‌خیم استخوانی که در افراد جوان دیده می‌شود.
• مننژیوم (Meningioma): توموری که در غشای مغز و نخاع رشد می‌کند و معمولاً خوش‌خیم است اما اگر بزرگ شود، می‌تواند علائم عصبی ایجاد کند.

2. تومورهای بدخیم (Malignant Tumors – سرطان)

این تومورها رشد سریع و تهاجمی دارند، می‌توانند به بافت‌های اطراف حمله کنند و از طریق خون یا سیستم لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند (متاستاز). سلول‌های تومور بدخیم کنترل رشد خود را از دست داده‌اند و اغلب از نظر ساختاری با سلول‌های طبیعی متفاوت هستند.

ویژگی‌های تومور بدخیم:

• رشد سریع و غیرقابل‌کنترل دارد.
• مرز مشخصی ندارد و به بافت‌های اطراف حمله می‌کند.
• می‌تواند از طریق خون و لنف به سایر اندام‌ها متاستاز دهد.
• معمولاً نیاز به درمان‌های تهاجمی مانند جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی دارد.
• احتمال عود (بازگشت) آن پس از درمان بالاست.

برای مطالعه بیشتر، مقاله زیر رو مطالعه بفرمایید.

Cancer cell differentiation heterogeneity and aggressive behavior insolid tumors

مثال‌هایی از تومورهای بدخیم (سرطان‌ها):

• کارسینوم (Carcinoma): رایج‌ترین نوع سرطان که از سلول‌های اپیتلیالی (پوستی یا غشایی) منشأ می‌گیرد. نمونه‌ها شامل سرطان ریه، سرطان سینه و سرطان کولون هستند.
• سارکوم (Sarcoma): سرطان‌هایی که از بافت‌های همبند مانند استخوان، عضله، چربی و عروق خونی منشأ می‌گیرند، مانند استئوسارکوم (سرطان استخوان) و لیومیوسارکوم (سرطان عضله صاف).
• لوسمی (Leukemia): سرطان خون که از مغز استخوان منشأ می‌گیرد و بر تولید گلبول‌های سفید تأثیر می‌گذارد.
• لنفوم (Lymphoma): سرطانی که سیستم لنفاوی را درگیر می‌کند، مانند لنفوم هوچکین و لنفوم غیرهوچکین.
• ملانوم (Melanoma): سرطان پوست که از سلول‌های ملانوسیت منشأ می‌گیرد و می‌تواند به سایر اندام‌ها گسترش یابد.

3. تومورهای پیش‌سرطانی (Pre-malignant or Pre-cancerous Tumors)

این تومورها هنوز سرطانی نشده‌اند، اما احتمال تبدیل شدن آن‌ها به سرطان در آینده زیاد است. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند از تبدیل آن‌ها به سرطان جلوگیری کند.

مثال‌هایی از تومورهای پیش‌سرطانی:

• دیسپلازی دهانه رحم: تغییرات غیرطبیعی سلول‌های دهانه رحم که می‌توانند به سرطان دهانه رحم منجر شوند.
• پولیپ‌های کولون: بعضی از پولیپ‌های روده بزرگ می‌توانند به سرطان روده تبدیل شوند.
• لک‌های سفید دهان (Leukoplakia): ضایعات سفید در دهان که ممکن است به سرطان دهان تبدیل شوند

علل ایجاد تومور:

تومور زمانی ایجاد می‌شود که تعادل طبیعی بین رشد و مرگ سلولی در بدن از بین برود. در یک بدن سالم، سلول‌ها از طریق فرایندی به نام چرخه سلولی به‌طور منظم رشد می‌کنند، تقسیم می‌شوند و در نهایت زمانی که دیگر به آن‌ها نیازی نباشد یا آسیب ببینند، از طریق آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی) از بین می‌روند. اما هنگامی که این سیستم از کنترل خارج شود، سلول‌ها به‌طور غیرطبیعی تکثیر شده و تومور را تشکیل می‌دهند.

بیشتر بخوانید:سرطان استخوان: انواع، علائم و درمان آن

مراحل ایجاد تومور

1. جهش‌های ژنتیکی (Mutation)

در بیشتر موارد، تومورها بر اثر جهش‌های ژنتیکی در DNA سلول‌ها ایجاد می‌شوند. این جهش‌ها می‌توانند باعث شوند که یک سلول طبیعی به‌طور غیرطبیعی رشد کند و از مرگ طبیعی خود جلوگیری کند. جهش‌های ژنتیکی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهند، از جمله:

• خطاهای تصادفی در تکثیر DNA هنگام تقسیم سلولی.
• قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی سرطان‌زا مانند اشعه ماورای بنفش، مواد شیمیایی سرطان‌زا، آلودگی هوا، دود سیگار و آزبست.
• عفونت‌های ویروسی که می‌توانند ژن‌های سلولی را تغییر دهند، مانند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که با سرطان دهانه رحم مرتبط است.
• زمینه ژنتیکی و ارثی که در برخی موارد احتمال بروز تومور را افزایش می‌دهد، مانند جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 که خطر سرطان سینه و تخمدان را افزایش می‌دهد.

2. رشد غیرقابل‌کنترل سلول‌ها

پس از ایجاد یک جهش ژنتیکی، سلول‌ها کنترل رشد خود را از دست می‌دهند. به‌طور طبیعی، بدن دارای ژن‌هایی به نام ژن‌های سرکوب‌کننده تومور (مانند p53 و RB1) است که رشد سلول‌ها را محدود می‌کنند. اما اگر این ژن‌ها جهش پیدا کنند یا غیرفعال شوند، سلول‌ها بدون توقف تقسیم می‌شوند و توده‌ای از سلول‌های غیرطبیعی تشکیل می‌دهند.

3. فرار از مرگ سلولی (جلوگیری از آپوپتوز)

سلول‌های طبیعی زمانی که آسیب ببینند یا غیرطبیعی شوند، وارد فرایند آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی) می‌شوند و از بین می‌روند. اما در سلول‌های توموری، ژن‌هایی که این فرایند را تنظیم می‌کنند، ممکن است جهش پیدا کرده و غیرفعال شوند. در نتیجه، سلول‌های آسیب‌دیده به جای نابود شدن، به رشد و تکثیر خود ادامه می‌دهند.

4. ایجاد عروق خونی جدید (آنژیوژنز)

وقتی تومور بزرگ‌تر می‌شود، نیاز به تأمین مواد مغذی و اکسیژن بیشتری دارد. در نتیجه، برخی از سلول‌های توموری مولکول‌هایی ترشح می‌کنند که باعث رشد عروق خونی جدید در اطراف و داخل تومور می‌شود. این فرآیند که آنژیوژنز نام دارد، باعث افزایش رشد و بقای تومور می‌شود و در صورت سرطانی بودن، احتمال متاستاز را افزایش می‌دهد.

5. حمله به بافت‌های مجاور

در تومورهای بدخیم (سرطانی)، سلول‌ها توانایی حمله به بافت‌های اطراف را پیدا می‌کنند. این سلول‌ها با آزاد کردن آنزیم‌هایی که باعث تخریب غشای پایه و ماتریکس خارج‌سلولی می‌شوند، می‌توانند به سایر بافت‌های بدن گسترش یابند. این ویژگی یکی از تفاوت‌های اصلی بین تومور خوش‌خیم و بدخیم است.

6. متاستاز (گسترش به سایر قسمت‌های بدن)

در مراحل پیشرفته‌تر سرطان، برخی از سلول‌های سرطانی می‌توانند از تومور اولیه جدا شده و از طریق خون یا سیستم لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن بروند. این سلول‌ها می‌توانند در اندام‌های دیگر مستقر شده و تومورهای جدیدی ایجاد کنند. متاستاز معمولاً درمان سرطان را دشوارتر می‌کند و به پیش‌آگهی ضعیف‌تر بیمار منجر می‌شود.

عوامل خطر که احتمال ایجاد تومور را افزایش می‌دهند

عوامل مختلفی می‌توانند احتمال بروز تومور را افزایش دهند، از جمله:

1. عوامل ژنتیکی

برخی افراد به دلیل جهش‌های ارثی که در خانواده‌شان وجود دارد، بیشتر در معرض خطر تومورهای خاص هستند. به‌عنوان مثال، افرادی که دارای جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 هستند، بیشتر مستعد ابتلا به سرطان سینه و تخمدان هستند.

2. عوامل محیطی

قرار گرفتن در معرض مواد سرطان‌زا می‌تواند باعث آسیب به DNA و در نتیجه ایجاد تومور شود. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• دود سیگار و دخانیات (افزایش خطر سرطان ریه، مثانه و حنجره).
• قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه ماورای بنفش (UV) (افزایش خطر ملانوم و سرطان پوست).
• آلودگی‌های صنعتی و مواد شیمیایی مانند آزبست، بنزن و مواد شیمیایی موجود در رنگ‌ها و حلال‌ها.

3. عفونت‌های ویروسی و باکتریایی

برخی از ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند تغییراتی در DNA سلول‌ها ایجاد کرده و باعث بروز تومور شوند. برای مثال:

• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) با سرطان دهانه رحم، مقعد و گلو ارتباط دارد.
• ویروس هپاتیت B و C خطر سرطان کبد را افزایش می‌دهد.
• هلیکوباکتر پیلوری یک باکتری است که با سرطان معده مرتبط است.

4. سبک زندگی ناسالم

• رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد گوشت‌های فرآوری‌شده، غذاهای پرچرب و کمبود میوه و سبزیجات با افزایش خطر برخی سرطان‌ها مرتبط است.
• چاقی و اضافه‌وزن: چاقی می‌تواند سطح هورمون‌هایی مانند استروژن و انسولین را تغییر داده و باعث رشد برخی از انواع تومورها شود.
• عدم فعالیت بدنی: ورزش منظم می‌تواند خطر سرطان‌های مختلفی مانند روده بزرگ و سینه را کاهش دهد.
• مصرف الکل: افزایش خطر سرطان‌های دهان، حلق، مری، کبد و پستان.

5. سیستم ایمنی ضعیف

افرادی که دارای نقص ایمنی هستند، مانند بیماران مبتلا به ایدز (HIV) یا کسانی که داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض برخی از انواع سرطان‌ها مانند لنفوم و سرطان‌های مرتبط با ویروس HPV قرار دارند.

چگونه می‌توان از ایجاد تومور جلوگیری کرد؟

اگرچه برخی عوامل ایجاد تومور غیرقابل‌کنترل هستند (مانند ژنتیک)، اما می‌توان با رعایت برخی اصول، خطر آن را کاهش داد:

• عدم استعمال دخانیات و پرهیز از دود سیگار.
• مصرف مواد غذایی سالم و پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده و چرب.
• ورزش منظم و حفظ وزن مناسب.
• محافظت در برابر اشعه UV و استفاده از کرم‌های ضدآفتاب.
• واکسیناسیون علیه ویروس‌هایی مانند HPV و هپاتیت B.
• پرهیز از مصرف الکل یا کاهش مصرف آن.
• انجام معاینات دوره‌ای و غربالگری برای تشخیص زودهنگام برخی سرطان‌ها.

برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در شرکت ماناتک در تماس باشید.