بیماری ویروسی “سندروم شوک دنگی” یا تب دنگی

تب دنگی یک بیماری ویروسی است که توسط پشه‌های آلوده به ویروس دنگی منتقل می‌شود. این بیماری عمدتاً در مناطق گرمسیری و استوایی جهان شیوع دارد و در برخی موارد می‌تواند به شکل شدیدتر و خطرناکی به نام “تب دنگی هموراژیک” یا “سندروم شوک دنگی” بروز کند. در ادامه، به طور مفصل و دقیق به بررسی علل، علائم، شیوه‌های انتقال، انواع، درمان و پیشگیری از تب دنگی پرداخته می‌شود.

1. ویروس دنگی و انتقال بیماری

تب دنگی توسط ویروسی به نام Dengue virus ایجاد می‌شود. این ویروس چهار نوع مختلف دارد که به نام‌های DENV-1، DENV-2، DENV-3 و DENV-4 شناخته می‌شوند. فردی که برای اولین بار به یکی از این انواع ویروس مبتلا می‌شود، معمولاً علائم کمتری خواهد داشت. اما در صورت مواجهه با نوع ویروس متفاوت در دفعات بعدی، ممکن است بیماری به شکل شدیدتری بروز کند.

ویروس دنگی توسط پشه‌هایی از جنس Aedes، به ویژه پشه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus منتقل می‌شود. این پشه‌ها بیشتر در مناطق شهری و حومه‌ها یافت می‌شوند و در روز فعال هستند. پشه‌ها از انسان‌هایی که در حال حاضر آلوده به ویروس هستند خون می‌مکند و سپس ویروس را به سایر افراد منتقل می‌کنند.

2. علائم تب دنگی

علائم تب دنگی معمولاً در مدت 4 تا 10 روز پس از گزش پشه آلوده ظاهر می‌شود. این علائم شامل موارد زیر است:

• تب شدید: یکی از ویژگی‌های اصلی تب دنگی، تب بالا (اغلب بالای 39 درجه سانتی‌گراد) است که به طور ناگهانی بروز می‌کند.

• دردهای عضلانی و مفصلی: دردهای شدید در بدن و مفاصل، به ویژه در پشت و مفاصل بزرگ، از علائم رایج بیماری است. این دردها به دلیل التهاب در مفاصل و عضلات ایجاد می‌شوند.

• سردرد شدید: درد شدید در ناحیه پشت چشم‌ها که به شدت ناراحت‌کننده است.

• خستگی و ضعف شدید: این علائم باعث می‌شود که فرد احساس کند توان انجام کارهای روزمره را ندارد.

• دانه‌های پوستی: در بسیاری از بیماران، دانه‌های قرمز رنگی بر روی پوست ظاهر می‌شود که به تدریج به سطح پوست می‌آیند.

• ناراحتی‌های گوارشی: حالت تهوع، استفراغ و درد شکم از دیگر علائم همراه با تب دنگی هستند.

در برخی موارد، این علائم ممکن است خود به خود و بدون نیاز به درمان خاصی بهبود یابند، اما در موارد شدیدتر ممکن است فرد نیاز به مراقبت‌های پزشکی ویژه داشته باشد.

3. انواع تب دنگی

تب دنگی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

الف) تب دنگی کلاسیک

این نوع تب دنگی معمولاً علائم شدیدی دارد، اما به طور کلی در عرض چند روز بهبود می‌یابد. تب دنگی کلاسیک با تب بالا، دردهای عضلانی، سردرد و دانه‌های پوستی همراه است. این نوع از بیماری اغلب بدون نیاز به درمان خاصی با مراقبت‌های حمایتی (مانند استراحت، مصرف مایعات و مسکن‌ها) بهبود می‌یابد.

ب) تب دنگی هموراژیک (Dengue Hemorrhagic Fever)

این نوع از بیماری، نوعی شدیدتر از تب دنگی است که ممکن است زندگی فرد را تهدید کند. تب دنگی هموراژیک ویژگی‌های زیر را دارد:

• خونریزی داخلی و خارجی: خونریزی‌های پوستی، لثه‌ها، دستگاه گوارش و حتی خونریزی در اندام‌ها.

• کاهش شدید فشار خون: در نتیجه خونریزی و کاهش حجم مایعات بدن، فرد ممکن است به حالت شوک برود.

• آسیب به ارگان‌های داخلی: در برخی موارد، آسیب به کبد و دیگر ارگان‌ها ممکن است رخ دهد.

• میزان مرگ و میر بالا: اگر درمان فوری و مناسب انجام نشود، این نوع بیماری می‌تواند کشنده باشد.

4. راه‌های انتقال بیماری

پشه‌های Aedes مسئول اصلی انتقال ویروس دنگی هستند. این پشه‌ها ترجیح می‌دهند در مناطق نزدیک به انسان‌ها زندگی کنند و در روز به ویژه در ساعات صبح و عصر فعال هستند. پشه‌ها خون فرد مبتلا به ویروس دنگی را می‌مکند و سپس ویروس را به فرد دیگری منتقل می‌کنند. در واقع، ویروس دنگی از طریق گزش پشه‌های آلوده به انسان منتقل می‌شود، نه از طریق تماس مستقیم یا هوا.

5. درمان تب دنگی

در حال حاضر، هیچ درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد و درمان بیشتر حمایتی است. برخی از روش‌های درمانی شامل:

• جبران مایعات: یکی از مهم‌ترین جنبه‌های درمان تب دنگی، جبران مایعات از دست رفته در بدن است. از آنجا که تب دنگی باعث از دست دادن مایعات زیادی می‌شود، نوشیدن مایعات فراوان و گاهی استفاده از محلول‌های خوراکی برای بازگرداندن مایعات ضروری است.

• مسکن‌ها: داروهایی مانند پاراستامول برای کاهش تب و درد استفاده می‌شوند. از داروهایی مانند ایبوپروفن و آسپیرین باید اجتناب شود، زیرا می‌توانند خونریزی را تشدید کنند.

• مراقبت‌های پزشکی: در صورت بروز تب دنگی هموراژیک، بیمار نیاز به مراقبت‌های ویژه، شامل انتقال خون و مراقبت در بخش‌های ویژه بیمارستانی دارد.

6. پیشگیری از تب دنگی

پیشگیری از تب دنگی بیشتر به جلوگیری از گزش پشه‌ها و کاهش جمعیت پشه‌های آلوده بستگی دارد. روش‌های پیشگیری شامل:

• استفاده از مواد دافع پشه: مانند اسپری‌های دافع پشه که شامل مواد فعال مانند DEET است.

• پوشیدن لباس‌های بلند و پوشاننده: استفاده از لباس‌هایی که بدن را به‌طور کامل می‌پوشانند به کاهش تماس با پشه‌ها کمک می‌کند.

• استفاده از توری‌های پشه: این توری‌ها به‌ویژه در شب، هنگام خواب، کمک می‌کنند تا از گزش پشه‌ها جلوگیری شود.

• کنترل منابع آب راکد: پشه‌های Aedes در آب‌های راکد تخم‌گذاری می‌کنند. از بین بردن منابع آب راکد مانند گلدان‌ها، ظرف‌های نگهداری آب، و دیگر مکان‌های تجمع آب می‌تواند تعداد پشه‌ها را کاهش دهد.

7. واکسن دنگی

در سال‌های اخیر، واکسنی برای پیشگیری از تب دنگی به نام Dengvaxia توسط شرکت سانوفی تولید شده است. این واکسن در برخی کشورها مورد تایید قرار گرفته است، اما باید توجه داشت که این واکسن تنها برای افرادی که قبلاً به تب دنگی مبتلا شده‌اند توصیه می‌شود. زیرا در افرادی که قبلاً به ویروس دنگی مبتلا نشده‌اند، ممکن است باعث بروز علائم شدیدتری شود.

تب دنگی یک بیماری ویروسی خطرناک است که توسط پشه‌ها منتقل می‌شود و می‌تواند علائم خفیف تا شدید داشته باشد. در حالی که بیشتر بیماران بهبود می‌یابند، انواع شدید بیماری می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت باشد. پیشگیری از گزش پشه‌ها و کنترل جمعیت پشه‌ها از مهم‌ترین روش‌های مقابله با این بیماری است.

تب دنگی یک بیماری قدیمی است که تاریخچه آن به قرن‌ها پیش برمی‌گردد. در اینجا به بررسی روند تاریخی شیوع و شناخت این بیماری می‌پردازیم:

1. پیدایش و شناسایی اولیه تب دنگی

تب دنگی به طور عمده به عنوان یک بیماری استوایی شناخته می‌شود که در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در طول تاریخ وجود داشته است. اولین اشاره‌ها به علائم مشابه تب دنگی در متون تاریخی به دوران قدیم برمی‌گردد، اگرچه خود بیماری به‌طور رسمی در قرن‌های اخیر شناخته شد.

• قرن 18 و 19: اولین اشاره‌ها به تب دنگی در قرن 18 میلادی صورت گرفت. بیماری‌هایی با علائم مشابه تب دنگی در مناطق استوایی و جزایر اقیانوس آرام گزارش شده بودند، اما نام‌گذاری رسمی آن به تب دنگی هنوز صورت نگرفته بود.

• نام‌گذاری بیماری: کلمه “دنگی” از لغت اسپانیایی “dengue” گرفته شده که احتمالاً از واژه‌ای به معنی “بیماری ناشی از حرکت ناگهانی” یا “حرکت شدید بدن” برگرفته است. در دهه‌های 19 میلادی، این بیماری به‌طور گسترده در جنوب شرقی آسیا و برخی مناطق آفریقا و آمریکای لاتین گزارش شد.

2. مطالعات علمی و شناخت بیشتر

در اوایل قرن 20 میلادی، با توجه به شیوع‌های گسترده تب دنگی، دانشمندان شروع به بررسی دقیق‌تر این بیماری کردند.

• شناسایی پشه‌ها: در اوایل قرن 20 میلادی، مشخص شد که پشه‌های جنس Aedes مسئول انتقال ویروس دنگی هستند. این کشف از اهمیت زیادی برخوردار بود، زیرا باعث شد که دانشمندان راه‌های پیشگیری از بیماری را با کنترل جمعیت پشه‌ها بررسی کنند.

• اولین شناسایی ویروس: در سال 1943، دانشمندان در فیلیپین و تایوان، ویروس عامل تب دنگی را شناسایی کردند. این کشف اساس علمی برای درمان و پیشگیری از بیماری را فراهم کرد.

3. افزایش شیوع در قرن 20

تب دنگی به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت. در دهه‌های 1950 و 1960، شیوع‌های تب دنگی در بسیاری از کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین ثبت شد.

• دهه‌های 1950 و 1960: این دهه‌ها شاهد شیوع گسترده تب دنگی در بسیاری از کشورهای آسیای جنوب شرقی، آفریقا و آمریکای لاتین بود. در این دوره، تب دنگی به یک مشکل بهداشت عمومی جدی تبدیل شد.

• نسبت به جهانی شدن: از آنجا که تب دنگی بیشتر در مناطق گرمسیری و استوایی شایع است، به‌طور طبیعی در کشورهای در حال توسعه، به ویژه در شهرهای بزرگ و پرجمعیت، گسترش پیدا کرد. افزایش مسافرت‌ها و جابجایی‌های انسانی نیز باعث شد که این بیماری از یک منطقه به منطقه دیگر منتقل شود.

4. ظهور تب دنگی هموراژیک

در دهه 1970، تب دنگی با نوع شدیدتر آن، یعنی تب دنگی هموراژیک (Dengue Hemorrhagic Fever) و سندروم شوک دنگی (Dengue Shock Syndrome) به‌شدت شیوع پیدا کرد. این نوع از بیماری می‌تواند کشنده باشد و با علائمی همچون خونریزی داخلی، کاهش فشار خون شدید و آسیب به ارگان‌ها همراه است.

• پیشرفت‌های علمی: در این دوره، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که تب دنگی هموراژیک در افرادی که قبلاً به ویروس دنگی مبتلا شده‌اند و دوباره با نوع جدید ویروس مواجه می‌شوند، بروز می‌کند. این کشف به پژوهشگران کمک کرد تا رفتار بیماری را بهتر درک کنند.

5. شیوع‌های گسترده در قرن 21

در قرن 21، تب دنگی به عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های ناشی از پشه در سراسر جهان شناخته می‌شود. این بیماری به طور خاص در مناطق شهری و مناطق حاشیه‌ای شهرها در کشورهای در حال توسعه شایع است.

• افزایش شیوع جهانی: در دهه‌های اخیر، تب دنگی به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تخمین زده می‌شود که حدود 100 تا 400 میلیون نفر در سراسر جهان به این ویروس مبتلا می‌شوند. در سال‌های اخیر، شیوع‌های گسترده در مناطق آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین رخ داده است.

• تغییرات اقلیمی و گسترش بیماری: تغییرات اقلیمی، افزایش دما و الگوهای بارندگی باعث شده‌اند که پشه‌های Aedes قادر به گسترش بیشتر در مناطقی باشند که قبلاً برای آنها مناسب نبود. این تغییرات محیطی همچنین باعث می‌شوند که مناطق جدیدی در معرض خطر قرار بگیرند.

• مناطق شهری: رشد سریع شهرها و بهبود وضعیت بهداشت در بسیاری از مناطق باعث شده است که جمعیت‌های انسانی بیشتر در معرض گزش پشه‌ها و شیوع تب دنگی قرار بگیرند. این بیماری به خصوص در مناطق فقیرنشین و حاشیه‌ای شهرها، که دسترسی به منابع بهداشتی محدود است، به طور گسترده‌ای گسترش می‌یابد.

تب دنگی یک بیماری قدیمی است که از زمان‌های گذشته وجود داشته، اما در قرن 20 و 21 به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای بهداشت عمومی در مناطق گرمسیری و استوایی تبدیل شده است. با وجود پیشرفت‌های علمی در زمینه درمان و واکسن، شیوع جهانی این بیماری همچنان یک چالش بزرگ است. تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت و جابجایی‌های انسانی همچنان عواملی هستند که موجب گسترش این بیماری می‌شوند. برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در شرکت ماناتک در تماس باشید.