سرطان کیسه صفرا:علائم و عوامل ابتلا به آن

سرطان کیسه صفرا یک بیماری نادر اما بسیار تهاجمی است که از سلول‌های پوششی داخلی کیسه صفرا منشأ می‌گیرد. این سرطان معمولاً در مراحل اولیه بدون علامت است و در بسیاری از موارد تا زمانی که به مرحله پیشرفته نرسیده، تشخیص داده نمی‌شود. کیسه صفرا یک عضو کوچک گلابی‌شکل در زیر کبد است که وظیفه ذخیره و تغلیظ صفرا را بر عهده دارد. صفرا مایعی است که به هضم چربی‌ها در روده کمک می‌کند و از طریق مجرای صفراوی به روده کوچک تخلیه می‌شود.

سرطان کیسه صفرا اغلب به دلیل التهاب مزمن ناشی از سنگ‌های صفراوی، عفونت‌های مزمن و برخی شرایط زمینه‌ای مانند کلسیفیه شدن دیواره کیسه صفرا ایجاد می‌شود. در بسیاری از بیماران مبتلا به این بیماری، سابقه سنگ کیسه صفرا دیده می‌شود که می‌تواند باعث التهاب مزمن و تحریک سلول‌های دیواره کیسه صفرا شود و در نهایت منجر به تغییرات سرطانی گردد. در برخی از موارد، عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری یا انگل کلونورکیس سیننسیس نیز می‌تواند در ایجاد سرطان نقش داشته باشد. عوامل دیگری مانند چاقی، رژیم غذایی پرچرب، بیماری‌های التهابی مزمن مجاری صفراوی و جهش‌های ژنتیکی نیز در افزایش خطر ابتلا به این بیماری مؤثر هستند.

علائم سرطان کیسه صفرا

در مراحل اولیه، این سرطان اغلب بدون علامت است. با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

• درد شکمی مداوم، به‌ویژه در قسمت فوقانی سمت راست شکم
• زردی (یرقان): ناشی از انسداد مجاری صفراوی و تجمع بیلی‌روبین در خون
• کاهش وزن ناگهانی و بی‌دلیل
• تهوع و استفراغ مداوم
• تب و ضعف عمومی
• مدفوع روشن و ادرار تیره: به دلیل اختلال در ترشح صفرا
• احساس توده در قسمت فوقانی شکم: که نشان‌دهنده رشد تومور است.

سرطان کیسه صفرا عمدتاً از نوع آدنوکارسینوم است که از سلول‌های غددی مخاط تولیدکننده صفرا منشأ می‌گیرد. این نوع سرطان می‌تواند در اشکال مختلفی ظاهر شود که برخی از آن‌ها شامل آدنوکارسینوم غیرمخاطی، آدنوکارسینوم مخاطی، و کارسینوم سلول سنگفرشی هستند. در مراحل اولیه، این سرطان معمولاً علائمی ندارد اما با پیشرفت بیماری ممکن است علائمی مانند درد در قسمت فوقانی شکم، زردی، کاهش وزن بی‌دلیل، تهوع، استفراغ، مدفوع روشن و ادرار تیره ظاهر شوند.

این علائم معمولاً ناشی از انسداد مجاری صفراوی و گسترش سرطان به بافت‌های اطراف هستند. مراحل سرطان کیسه صفرا بسته به میزان گسترش آن در بدن به چهار مرحله تقسیم می‌شود. در مرحله اول، تومور فقط به دیواره داخلی کیسه صفرا محدود است، در مرحله دوم، به لایه‌های عمیق‌تر نفوذ می‌کند، در مرحله سوم، سرطان به غدد لنفاوی نزدیک گسترش می‌یابد و در مرحله چهارم، متاستاز به اندام‌های دوردست مانند کبد، ریه‌ها یا صفاق رخ می‌دهد.

انواع سرطان کیسه صفرا

بیشتر سرطان‌های کیسه صفرا از نوع آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma) هستند که از سلول‌های غددی تولیدکننده مخاط در دیواره کیسه صفرا منشأ می‌گیرند. این نوع به زیرگروه‌های مختلفی تقسیم می‌شود:

• آدنوکارسینوم غیرمخاطی (Non-Mucinous Adenocarcinoma): شایع‌ترین نوع که از سلول‌های غده‌ای رشد می‌کند.
• آدنوکارسینوم مخاطی (Mucinous Adenocarcinoma): نوع نادری که مقدار زیادی مخاط تولید می‌کند.
• آدنوکارسینوم حلقوی (Signet Ring Cell Adenocarcinoma): نوع نادر و تهاجمی که مشابه سرطان معده است.
• کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma): نوعی نادر که از سلول‌های سنگفرشی رشد می‌کند.
• سرطان‌های نادر دیگر: مانند تومورهای نوروآندوکرین و سارکوم‌های کیسه صفرا.

تشخیص سرطان کیسه صفرا معمولاً با سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و آزمایش‌های خونی انجام می‌شود. آندوسونوگرافی و نمونه‌برداری بافتی نیز می‌توانند به تشخیص دقیق‌تر کمک کنند. از آنجا که این سرطان اغلب دیر تشخیص داده می‌شود، در بسیاری از موارد درمان قطعی امکان‌پذیر نیست. درمان‌های اصلی شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و در برخی موارد درمان‌های هدفمند هستند. در صورتی که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، جراحی برای برداشتن کامل کیسه صفرا و بافت‌های اطراف بهترین گزینه درمانی است.

در مواردی که سرطان به خارج از کیسه صفرا گسترش یافته باشد، جراحی ممکن است دیگر مؤثر نباشد و درمان‌های تسکینی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام شود. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی معمولاً در مراحل پیشرفته یا پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده به‌کار می‌روند. برخی از داروهای هدفمند مانند مهارکننده‌های HER2 نیز ممکن است برای بیمارانی که جهش ژنتیکی خاصی دارند، مورد استفاده قرار گیرند.

عوامل خطر سرطان کیسه صفرا

سرطان کیسه صفرا معمولاً در اثر التهاب مزمن و تحریک طولانی‌مدت سلول‌های داخلی کیسه صفرا ایجاد می‌شود. برخی از مهم‌ترین عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:

• سنگ کیسه صفرا (Cholelithiasis): شایع‌ترین عامل خطر است که باعث التهاب مزمن و تحریک دیواره کیسه صفرا می‌شود. در بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان کیسه صفرا، سابقه سنگ کیسه صفرا دیده می‌شود.
• کیسه صفرا چینی (Porcelain Gallbladder): حالتی است که در آن دیواره کیسه صفرا به دلیل رسوب کلسیم ضخیم و کلسیفیه می‌شود. این وضعیت با افزایش خطر سرطان همراه است.
• عفونت‌های مزمن: عفونت‌های مزمن ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری یا انگل کلونورکیس سیننسیس (Clonorchis sinensis)، که در برخی مناطق آسیا رایج است، می‌تواند زمینه‌ساز سرطان کیسه صفرا باشد.
• پولیپ‌های کیسه صفرا: پولیپ‌های صفراوی که بیش از ۱ سانتی‌متر قطر دارند، خطر بدخیمی بالایی دارند.
• التهاب مزمن (کولانژیت اسکلروزان اولیه): بیماری‌های التهابی مزمن مجاری صفراوی می‌توانند خطر سرطان را افزایش دهند.
• چاقی و سندرم متابولیک: چاقی با افزایش سطح استروژن و التهاب مزمن در بدن مرتبط است و ممکن است خطر سرطان کیسه صفرا را افزایش دهد.
• عوامل ژنتیکی: جهش در ژن‌های مرتبط با مسیرهای التهابی و متابولیسم صفرا می‌تواند استعداد فرد را برای سرطان افزایش دهد.

پیش‌آگهی سرطان کیسه صفرا به میزان پیشرفت بیماری در زمان تشخیص بستگی دارد. در مراحل اولیه، احتمال درمان موفقیت‌آمیز بیشتر است، اما در مراحل پیشرفته، نرخ بقای بیماران کاهش می‌یابد. به دلیل رشد آهسته و بدون علامت این سرطان در مراحل ابتدایی، بسیاری از موارد در مرحله‌ای تشخیص داده می‌شوند که گزینه‌های درمانی محدود شده‌اند. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا، می‌توان اقداماتی مانند حفظ وزن سالم، پیروی از رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات، اجتناب از مصرف زیاد غذاهای چرب و فرآوری‌شده و درمان زودهنگام سنگ‌های صفراوی انجام داد. در افرادی که دارای عوامل خطر بالایی هستند، انجام معاینات و بررسی‌های منظم ممکن است به تشخیص زودهنگام و بهبود نتایج درمانی کمک کند.

با توجه به ماهیت تهاجمی سرطان کیسه صفرا و روند پیشرفت سریع آن، رویکردهای درمانی و مدیریتی برای این بیماری همواره به دنبال روش‌هایی هستند که بتوانند بقای بیماران را افزایش دهند و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود بخشند. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در درمان این سرطان، تأخیر در تشخیص است که اغلب به دلیل نبود علائم مشخص در مراحل اولیه اتفاق می‌افتد. بسیاری از بیماران تا زمانی که سرطان به مراحل پیشرفته نرسیده و باعث انسداد مجاری صفراوی یا درگیری کبد نشده، متوجه بیماری خود نمی‌شوند. این مسئله باعث می‌شود که در اکثر موارد، جراحی که بهترین گزینه درمانی برای سرطان‌های اولیه است، امکان‌پذیر نباشد.

جراحی همچنان تنها روش درمانی است که می‌تواند به درمان کامل در مراحل اولیه منجر شود. اگر تومور محدود به کیسه صفرا باشد و به بافت‌های اطراف منتشر نشده باشد، می‌توان کیسه صفرا را به همراه بخشی از کبد و غدد لنفاوی مجاور برداشت. اما در بسیاری از موارد، سرطان در زمان تشخیص فراتر از این مرحله رفته و به بافت‌های مجاور یا حتی اندام‌های دورتر مانند کبد، ریه‌ها یا صفاق متاستاز داده است. در چنین شرایطی، جراحی عمدتاً جنبه تسکینی پیدا می‌کند و هدف آن کاهش علائم ناشی از انسداد مجاری صفراوی و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.

برای بیمارانی که جراحی برای آن‌ها امکان‌پذیر نیست، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی از جمله گزینه‌های درمانی محسوب می‌شوند. شیمی‌درمانی معمولاً از داروهایی مانند جمسیتابین و سیس‌پلاتین استفاده می‌کند که می‌توانند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کنند و در برخی موارد باعث کاهش اندازه تومور شوند. در برخی از بیماران، ترکیب شیمی‌درمانی با پرتودرمانی به کاهش علائم بیماری کمک کرده و ممکن است موجب افزایش طول عمر شود. پرتودرمانی اغلب برای کنترل موضعی تومور و کاهش علائمی مانند درد و انسداد صفراوی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سال‌های اخیر، درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی نیز برای برخی از انواع سرطان کیسه صفرا مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در بیماران دارای جهش HER2، داروهای مهارکننده HER2 مانند تراستوزوماب (Herceptin) می‌توانند رشد سلول‌های سرطانی را کاهش دهند. در برخی دیگر از بیماران، بررسی بیان PD-L1 می‌تواند تعیین کند که آیا آن‌ها از درمان‌های ایمونوتراپی مانند مهارکننده‌های PD-1/PD-L1 سود خواهند برد یا خیر. این رویکردهای نوین می‌توانند گزینه‌های درمانی مؤثرتری برای بیمارانی که به روش‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهند، فراهم کنند.

اطلاعات بیشتر در لینک زیر

Signs & Symptoms of Gallbladder Cancer

بیشتر بخوانید:سرطان استخوان: انواع، علائم و درمان آن

یکی دیگر از چالش‌های سرطان کیسه صفرا، مدیریت علائم در بیماران مبتلا به بیماری پیشرفته است. انسداد مجاری صفراوی یکی از مشکلات شایع در این بیماران است که باعث زردی شدید، خارش پوست و مشکلات گوارشی می‌شود. برای رفع این مشکل، روش‌هایی مانند قرار دادن استنت در مجرای صفراوی یا درناژ از طریق پوست (PTBD) می‌توانند به باز نگه داشتن مسیر صفرا و کاهش علائم کمک کنند. در مواردی که بیماران دچار درد شدید هستند، استفاده از مسکن‌های قوی مانند مخدرها و تکنیک‌های کنترل درد می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود بخشد.

از نظر پیشگیری، شواهد نشان می‌دهند که کاهش عوامل خطر مانند کنترل وزن، جلوگیری از چاقی، مصرف مواد غذایی سالم و سرشار از فیبر، کاهش مصرف چربی‌های اشباع‌شده و گوشت‌های فرآوری‌شده، و همچنین درمان زودهنگام سنگ‌های صفراوی می‌توانند در کاهش احتمال بروز سرطان کیسه صفرا مؤثر باشند. همچنین، در مناطقی که عفونت‌های انگلی مانند کلونورکیس سیننسیس شایع است، اقدامات بهداشتی و درمانی برای پیشگیری از این عفونت‌ها ممکن است خطر سرطان را کاهش دهد.

در نهایت، تحقیقات برای یافتن روش‌های بهتر تشخیص زودهنگام و درمان‌های مؤثرتر برای سرطان کیسه صفرا همچنان ادامه دارد. استفاده از بیومارکرهای مولکولی برای تشخیص زودرس، بررسی پروتئین‌های خاص سرطانی در خون و توسعه روش‌های ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند از جمله حوزه‌هایی هستند که امیدهای جدیدی را برای بهبود پیش‌آگهی این بیماری ایجاد کرده‌اند.

تحقیقات اخیر روی سرطان کیسه صفرا نشان می‌دهد که پیشرفت‌های قابل توجهی در درک مکانیسم‌های مولکولی این بیماری صورت گرفته است. دانشمندان به دنبال شناسایی بیومارکرهای ژنتیکی و پروتئینی هستند که بتوانند در مراحل اولیه سرطان، حضور آن را تشخیص دهند. یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، فقدان علائم مشخص در مراحل اولیه و نبود روش‌های غربالگری مؤثر برای تشخیص زودرس است. برخلاف سرطان‌هایی مانند سرطان پستان یا سرطان روده بزرگ که روش‌های غربالگری مؤثری مانند ماموگرافی و کولونوسکوپی دارند، برای سرطان کیسه صفرا هنوز آزمایش‌های غربالگری استانداردی وجود ندارد که بتواند افراد در معرض خطر را شناسایی کند.

یکی از حوزه‌های تحقیقاتی امیدوارکننده، تحلیل ژن‌های جهش‌یافته و مسیرهای سیگنالینگ در سلول‌های سرطانی کیسه صفرا است. بررسی‌ها نشان داده است که جهش در ژن‌هایی مانند KRAS، TP53، HER2، IDH1 و FGFR2 می‌تواند در پیشرفت سرطان کیسه صفرا نقش داشته باشد. برخی از این جهش‌ها ممکن است به درمان‌های هدفمند پاسخ دهند. برای مثال، در بیمارانی که دارای جهش FGFR2 هستند، داروهایی که این مسیر را مهار می‌کنند می‌توانند باعث کاهش رشد سلول‌های سرطانی شوند. همچنین، در بیمارانی که دارای بیان بیش از حد HER2 هستند، استفاده از داروهای ضد HER2 مانند تراستوزوماب می‌تواند یک گزینه درمانی جدید باشد.

مطالعات دیگر روی محیط میکروتوموری سرطان کیسه صفرا تمرکز کرده‌اند. این محیط شامل سلول‌های ایمنی، فیبروبلاست‌های مرتبط با سرطان و مولکول‌هایی است که در اطراف تومور قرار دارند. مشخص شده است که برخی از سلول‌های ایمنی موجود در محیط تومور، مانند ماکروفاژهای M2، می‌توانند باعث سرکوب سیستم ایمنی و افزایش رشد تومور شوند. این موضوع باعث شده که ایمونوتراپی به عنوان یک گزینه درمانی بالقوه برای سرطان کیسه صفرا مورد بررسی قرار گیرد. مهارکننده‌های PD-1 و PD-L1 که در برخی از سرطان‌های دیگر مانند سرطان ریه و ملانوم نتایج امیدوارکننده‌ای داشته‌اند، اکنون در مطالعات بالینی برای سرطان کیسه صفرا در حال بررسی هستند.

علاوه بر درمان‌های مولکولی و ایمونوتراپی، تلاش‌هایی برای بهبود روش‌های جراحی نیز در حال انجام است. روش‌های مدرن مانند جراحی لاپاراسکوپی پیشرفته ممکن است برای برخی از بیماران با مراحل اولیه بیماری مناسب باشد، هرچند که در موارد پیشرفته‌تر، جراحی باز هنوز روش استاندارد محسوب می‌شود. در بیمارانی که سرطان به کبد گسترش یافته است، ترکیب برداشتن بخش‌هایی از کبد همراه با جراحی کیسه صفرا ممکن است باعث افزایش طول عمر شود.

درمان‌های ترکیبی که شامل شیمی‌درمانی همزمان با پرتودرمانی هستند، در برخی موارد نتایج بهتری نسبت به درمان‌های منفرد داشته‌اند. داروهایی مانند جمسیتابین، سیس‌پلاتین، فلوروراسیل (5-FU) و کاپسیتابین همچنان به عنوان درمان‌های استاندارد برای سرطان کیسه صفرا مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما تحقیقات برای یافتن ترکیبات دارویی جدید ادامه دارد.

یک رویکرد دیگر که در حال بررسی است، استفاده از نانوذرات دارویی برای هدف‌گیری دقیق سلول‌های سرطانی است. این فناوری می‌تواند به افزایش تأثیر داروهای شیمی‌درمانی و کاهش عوارض جانبی آن‌ها کمک کند.

با وجود این پیشرفت‌ها، همچنان چالش‌های زیادی در درمان سرطان کیسه صفرا باقی مانده است. از جمله این چالش‌ها، مقاومت دارویی در برخی از بیماران است که باعث کاهش پاسخ آن‌ها به درمان‌های استاندارد می‌شود. در حال حاضر، آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی برای شناسایی بیمارانی که ممکن است به درمان‌های خاص پاسخ دهند، در حال گسترش است.

در نهایت، آگاهی‌رسانی درباره سرطان کیسه صفرا، تشخیص زودهنگام و بهبود استراتژی‌های درمانی از جمله مهم‌ترین گام‌ها برای کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری محسوب می‌شوند. آینده درمان سرطان کیسه صفرا به پیشرفت‌های بیشتر در زمینه پزشکی دقیق (Precision Medicine)، ایمونوتراپی و روش‌های نوین تصویربرداری و غربالگری بستگی دارد که می‌توانند امیدهای جدیدی برای بیماران ایجاد کنند.

برایس اطلاعات بیشتر با همکاران ما در شرکت ماناتک در تماس باشید.